Dementievriendelijke Uitvaartzorg rust op 4 pijlers:
1. Vaardigheden van de uitvaartverzorger
- Ontwapenende vragen stellen
Met mobiliserende vragen breng je een verkennend gesprek op gang. Open vragen nodigen alle betrokkenen aan tafel uit om hun gedachten en gevoelens uit te spreken. Met deze vragen bouw je bovendien vertrouwen bij de familie op als deskundige op dit terrein. Enkele voorbeelden:
Mag ik meedenken over de mogelijkheden om uw ……… bij de uitvaart te betrekken?
Wie begeleidt uw …………. het meest?
Wie vertrouwt uw …………. het meest, op dit moment?
Hoe denkt u hier over 4 weken over?
Weet u zeker dat het onmogelijk is?
Wat als uw …….. volgende week veel helderder is dan vandaag?
Welke mogelijkheden en belemmeringen ziet u voor uw …….. bij het afscheid en de uitvaart?
- De mens met dementie kunnen betrekken
Uit de trainingsvideo’s en tijdens de rollenspellen heb je gezien er ervaren hoe je mensen met dementie kunt betrekken bij dagelijkse gebeurtenissen en het voorbereiden van de uitvaart.
Keurmerk Dementievriendelijk noemt dat ACHTzaam omgaan met dementie. ACHT staat voor:
Afstemmen
Contact maken
Helpen
Teruggeven
- De familie helpen om beschikbaar te zijn en samen te zijn
De wensen en behoeften van een persoon met dementie vragen tijd en aandacht van de betrokken familieleden. Het is daarom van belang om daarop in te spelen met een aanpak die de familie de tijd en ruimte geeft om:
samen met hun ……. naar de opbaring te gaan; één of meerdere malen
met hun …….. de rouwkaart te bekijken, een foto uit te zoeken en de bijeenkomst voor te bereiden
met de nauw betrokken verzorgers te spreken over de uitvaart
Om de nodige tijd vrij te maken is het zinvol om de belangrijkste besluiten en activiteiten te bundelen binnen de eerste 2 dagen na het overlijden.
Denk aan
opstellen en verzenden van de rouwkaart
keuze van de kist, rouwvervoer en catering
opbaren
globale indeling van de afscheidsbijeenkomst
2. Structuur van de uitvaart
- Aangepaste volgorde
- Beslispunten en -momenten
Beslispunten en -momenten die aandacht vragen:
Op welk moment wordt ……… geïnformeerd over het overlijden?
Vanaf welk moment wordt …….. betrokken bij het bespreken van de uitvaart?
Op welk moment wordt besloten of …….. meegaat naar de bijeenkomst(en)?
In welke mate worden condoleance en/of afscheidsbijeenkomst aangepast?
- Persoonlijk afscheid
Persoonlijk afscheid nemen van de overledene is een belangrijk moment.
Bij voorbereiden:
Wie begeleidt …… bij persoonlijk afscheid?
Waar vindt persoonlijk afscheid plaats?
Wanneer wordt er persoonlijk afscheid genomen?
- Plan D
3. Organisatie van de afscheidsbijeenkomst
Om je gedegen voorbereiding te kunnen ‘verzilveren’ is een zorgvuldige organisatie van de afscheidsbijeenkomst cruciaal. De ervaring leert dat aanpassen van de inhoud van de bijeenkomst aan de mogelijkheden van de persoon met dementie door de familie en belangstellenden eerder als verrijkend dan beperkend wordt ervaren.
De aandachtspunten voor een dementievriendelijke afscheidsbijeenkomst zijn uiteraard situatieafhankelijk en hangen nauw samen met de persoon met dementie én de wensen van zijn familie. Veel voorkomende onderwerpen zijn:
- ontvangst van de persoon met dementie
zorg voor vertrouwde gezichten
zorg voor een korte afstand tussen auto en ontvangstruimte
zorg voor goed voorbereide en vakkundige assistentie
- bespreek met alle betrokkenen de volgorde van belangrijke verplaatsingen
- spreek de persoon met dementie aan bij opening van de bijeekomst
noem zijn/haar naam
benoem zijn/haar relatie met de overledene
spreek de lengte van die relatie uit en in welk jaar deze begon
- matig zintuigelijke prikkels
in plaats van een diashow is één of enkele foto’s in een fotolijst de betere optie
kies óók muziekstukken die herkenbaar en betekenisvol zijn
overweeg tussentijds vertrek
- betrek de persoon met dementie tijdens de bijeenkomst
met vertrouwde foto’s
met vertrouwde voorwerpen
door aanhalen van de verhalen die eventueel al dagenlang werden herhaald
4. Communicatie met alle betrokkenen
De volgende aanbevelingen zijn ontleend aan de praktijk:
Zend Plan D naar zoveel mogelijk direct betrokken familieleden/begeleider(s)
Breng de belangstellenden op gepaste wijze op de hoogte van de aanwezigheid van de persoon met dementie
Geef informatie over de gewenste interactie, bijv. wel of niet condoleren
Met je ervaring uit de rollenspellen en bovenstaande kennis als leidraad heb je voldoende handvatten om je te bekwamen in Dementievriendelijke uitvaartzorg.
Tijdens de eerste uitvaarten kom je ongetwijfeld voor onverwachte situaties te staan. Schroom niet om contact op te nemen voor een collegiale uitwisseling.
Tot slot volgen nog enkele
Valkuilen
Meegaan in de terughoudendheid of weerstand van de familie; deze is meestal gebaseerd op onbekendheid, schaamte of angst ‘iets’ verkeerd te doen
De persoon met dementie centraal stellen
Vergeten om de persoon met dementie om inbreng te vragen
Aannemen dat de zorgprofessionals weten wat er bij deze uitvaarten wel en niet mogelijk is
Onvoldoende doorvragen